محققان اعلام کردند تقریبا نیمی از بزرگسالان حداقل در یکی از
پاهای خود تا رسیدن به سن ۸۵ سالگی دچار آرتروز میشود و البته این ریسک در
بین افراد چاق بیشتر است. وزن بیشتر فشار را بر مفاصل زانو افزایش
میدهد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، محافظت از زانو در سنین
جوانی میتواند از بروز مشکلات جدیتر مانند آرتروز و مشکلات زانو در سنین
بالا پیشگیری کند. هر زمان که شما قدم برمیدارید سه برابر وزن خود را به
زانوی خود وارد میکنید. زمانی که شما میدوید فشار وارده به ۵ برابر
میرسد. زمانی که شما میپرید شدت فشار ۷ برابر میرسد. اگر شما مرتبا در
زانوهای خود احساس درد میکنید، تغییر شیوه زندگی میتواند به عنوان اولین
اقدام مورد نظر قرار بگیرد.
کاهش وزن تا ۷۰ درصد و ورزش کردن تا ۳۰ درصد میتواند در کاهش دردها موثر باشد.
ورزشهای با شدت متوسط مانند شنا و دوچرخه سواری نیز بسیار بهتر از
دویدن یا شنا کردن میتواند در حفاظت از زانوها موثر باشد. تقویت عضلات
رانها و کمر در کاهش فشار زیاد روی زانوها موثر است.
اگر شما بیش از دو هفته به طور مداوم احساس زانودرد دارید حتما باید به
پزشک مراجعه کنید، چرا که ممکن است مشکلی در زانوی شما وجود داشته باشد که
با گذشت زمان امکان حادتر شدن آن وجود دارد.
زانو مفصلی است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به
داخل و خارج نیز می باشد در تشکیل و نگهداری مفصل زانو, استخوانها , رباطها
و غضروف هایی شرکت دارند که به اختصار آین ساختارها و عملکرد آن ها را
توضیح می دهیم.
استخوانها :
- سه استخوان در تشکیل مفصل زانو شرکت دارند.
- در بالا استخوان ران و در پائین استخوان درشت نی و در جلو استخوان کشکک در تشکیل مفصل زانو شرکت می کنند.
- استخوان نازک نی در تشکیل مفصل زانو شرکت ندارند اما درست در مجاورت بخش خارجی مفصل زانو قرار دارد.
رباطها :
- رباط ها باندهای فیبری هستند که دو استخوان را بهم ارتباط و متصل می کنند.
- زانو�۴ رباط مهم دارد که این�۴ رباط استخوان ران را به استخوان درشت نی
محکم متصل می کنند و پایداری استاتیک مفصل زانو را تامین می کنند.
- رباطهای صلیبی قدامی و خلفی سبب پایداری مفصل زانو در حرکات به سمت جلو و
عقب و ضربات در این جهات و نیز پایداری مفصل زانو در برابر حرکات چرخشی
اعمال شده به زانو می شوند.
- رباطهای جانبی داخلی و خارجی که در طرفین زانو قرار دارند هم سبب پایداری
مفصل زانو در برابر اعمال نیرو به سمت خارج و داخل زانو می شوند.
تاندونها:تاندونها عضلات را به استخوان اتصال می دهند.
- تاندون عضله چهار سر رانی ( جلوی ران ) -� در پائین در جلوی مفصل زانو به
استخوان کشکک اتصال می یابد و ادامه آن در پائین کشکک به استخوان درشت نی
اتصال می یابد. عمل عضله چهار سر رانی باز کردن زانو می باشد.
غضروفها:
- به ساختمانهای غضروفی زانو منیسک می گوئیم که در بین دو استخوان درشت نی و
ران قرار دارند و سبب افزایش سطح تماس در استخوان فوق و افزایش پایداری
مفصل زانو می شوند.
بورسها :
- بورس یک کیسه کوچک حاوی مایع است که سبب تسهیل حرکات مفصلی می شوند.
- زانو سه بورس دارد که عبارتند از : بورس کشکک ( جلوی کشکک و زیر پوست ) و
بورس زیر کشکک و بورس غازی (Anserine) که در سمت داخل زانو حدود۲ �اینچ
زیر مفصل زانو قرار دارد.
توجه:همواره باید توجه داشت که دردی که در زانو احساس می شود می تواند ناشی
از درد واقعی زانو باشد یا یک درد ارجاعی از ناحیه کمر, ران و یا مچ پا
باشد.
علل درد مزمن زانو
آرتروز :
- تعریف : به تخریب غضروف مفصلی زانو آرتروز زانو می گویند. در فرم شدید
این بیماری منیسک ها که غضروفی اند بطور کامل از بین می روند و در استخوان
ران و درشت نی به یکدیگر سایش پیدا می کنند.
- نشانه ها : آرتروز زانو سبب درد مزمن زانو می شود که با فعالیت زانو این درد تشدید می گردد.
- درمان : هدف از درمان در آرتروز کنترل درد است که می تواند با تقویت
عضلات حول مفصل زانو یا استفاده از داروهای ضد درد و در موارد شدید تعویض
مفصل زانو انجام گیرد.
بورسیت :
- تعریف :
در نتیجه ضربات, عفونت و استفاده مکرر از زانو بصورتی که زانو به زمین فشرده شود می تواند منجر به التهاب بورس های زانو شود.
- نشانه ها : شایعترین بورسی که دچار التهاب می شود بورس جلوی کشکک است که
در افرادی که زیاد زانو می زنند مثل خدمتکاران یا آنها که زیاد فرش می
شویند دیده می شود و منجر به درد جلوی زانو و التهاب و قرمزی می شود.
همچنین التهاب بورس غازی که در زیر و داخل مفصل زانو قرار دارد در افراد
چاق و زنان شایعتر است و سبب درد� قسمت داخل و پائین زانو بخصوص در شب و در
هنگام خم شدن زانو می شود.
- درمان :
درمان بر پایه اصول اولیه مراقبتی شامل بالا نگه داشتن, استراحت, فشار
موضعی و یخ درمانی است و گاهی هم از داروهای ضد درد غیر استروئیدی (
ایبوبروفن و استامینوفن ) استفاده می شود. در موارد شدید گاهی از تزریق
کورتون به داخل بورس استفاده می شود.
عفونت :
- تعریف : ورود عامل عفونی ( معمولاً باکتری ) به فضای مفصلی را گویند که سبب ایجاد عفونت زانو می شود.
- نشانه ها : درد شدید زانو بهمراه تورم و قرمزی آن. همچنین اغلب فرد دچار تب و گاهی دچار لرز می شود.
- درمان : شامل تجویز آتنی بیوتیک برای از بین بردن عامل بیماری و گاهی تخلیه با سوزن مایع مفصلی است.
کندرومالاسی کشکک ( نرمی غضروفی ) :
- تعریف : سایش کشکک به قسمت داخلی یا خارجی انتهای تحتانی ران که موجب فشار به غضروف سطح داخلی کشکک و آسیب به آن شود.
- علائم : این عارضه بیشتر در خانمهای جوان و نیز در ورزشکاران از هر دو
جنس رخ می دهد. سایش مداوم سطوح مفصلی بین کشکک و ران سبب التهاب و تخریب
غضروف مفصلی می شود که سبب درد همراه با فعالیت و درد بدنبال شستن طولانی
در زانو می شود.
- درمان : در موارد خفیف با اصول اولیه درمان ( استراحت, یخ درمانی, بالا
نگه داشتن و فشار موضعی ) و استفاده از داروهای ضد التهابی درمان صورت می
گیرد همچنین تقویت عضله چهار سر رانی در جلوی ران می تواند آنرا بهبود
بخشد.
زانو پرش کاران:
- تعریف : به التهاب تاندون عضله�۴ سر در یکی از این�۳ نقطه : بالای کشکک,
درست زیر کشکک و در محل اتصال به درشت نی می گوئیم مدت نامگذاری به عنوان
زانوی پرش کاران این است که این آسیب عمدتاً در ورزشهای پرش و در والیبال و
بسکتبال رخ می دهد.
- نشانه ها: دردی موضعی که با پرش بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد
یا کمتر می شود.( بخاطر فشار روی فیبرهای تاندونی هنگام پرش )
- درمان : اساس درمان بر پایه یخ درمانی, استراحت و داروهای ضد التهابی
است. بعد از کنترل درد باید تقویت عضلات چهار سر رانی و عضلات پشت ران صورت
گیرد.
برخورد با آسیب های زانو
در هر آسیب زانو اولین امری که رخ می دهد بوجود آمدن التهاب است. که این
التهاب منجر به درد و تورم و کاهش توانایی حرکت مفصل زانو خواهد شد. شکستن
این سیکل التهابی می تواند منجر به تسریع بهبودی و کاهش درد شود. برای این
امر باید کارهای زیر صورت گیرد :
*استراحت به زانو :
- استراحت سبب کاهش کشش های مکرر روی زانو می شود.
- استراحت سبب کاهش التهاب و جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به زانو می گردد.
* یخ درمانی :
- سبب کاهش تورم زانو می گردد و در هر نوع آسیب حاد و آسیب مزمن زانو کاربرد دارد.
- اغلب مولفان توصیه می کنند یخ درمانی ۲-۳ بار در روز و هر بار برای مدت ۲۰-۳۰ دقیقه صورت گیرد.
- از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید. می توانید کیسه حاوی یخ را در حوله قرار دهید و حوله را روی محل بگذارید.
* فشار موضعی به زانو توسط بانداژ محل :
- فشار موضعی سبب کاهش تورم و تسریع بهبودی می شود.
- در برخی از آسیب های زانو بانداژ می تواند به قرار گیری صحیح کشکک سرجای خود و حفظ حرکات مناسب مفصل زانو کمک کند.
* بالا نگه داشتن زانو :
- سبب کاهش تورم و التهاب می گردد.
- بالا نگه داشتن سبب تخلیه مواد زائد و التهابی از زانو به سوی گردش خون مرکزی و کاهش التهاب می شود.
* استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDS ) :
- این داروها� در دوز کم سبب کاهش درد می شوند.
- این داروها در دوز بالاتر سبب کاهش التهاب هم می شوند.
- نمونه ای از این داروها عبارتند از : ناپروکسن و ایبوبروفن.
- چنانچه زخم معده یا اثنی عشر دارید یا قبلاً دچار خونریزی به هر دلیل شده اید قبلاً از مصرف این داروها حتماً با پزشک مشاوره کنید.
چه موقع به پزشک مراجعه شود
- هر گاه بعد از انجام برخوردهای اولیه که اشاره شد و یا استفاده از
داروهای ضد درد بعد از ۳-۷ روز علائم شما ادامه یافت یا حتی بدتر شد حتماً
-� به پزشک مراجعه نمائید.
- هرگاه بدنبال آسیب به زانو قادر به راه رفتن روی زانو نبودید فوراً به
پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید چرا که احتمال بروز شکستگی زانو در این
موارد بالاست و یک اورژانس به حساب می آید.
- تب بهمراه درد زانو ( احتمال عفونت زانو )
- درد بسیار شدید و غیر قابل تحمل در زانو.
- زخم بزرگ یا عمیق در ناحیه زانو باشد.
- تورم زانو در افرادی که بیماری خونی دارند ( هموفیلی ) یا آنها که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند ( مثل وارفارین )
شرح حال, معاینه و بررسی های تصویری
شرح حال :
- درد در کجای زانوست ؟
- ماهیت درد چگونه است, درد تیز است یا گنگ و مبهم؟
- آیا آسیب قبلی در ناحیه زانو وجود داشته است یا خیر ؟
- چه حرکاتی درد را بهبود و چه حرکاتی آنرا تشدید می کند ؟
- آیا فرد مشکل طبی خاصی دارد؟
- میزان فعالیت روزانه وی چقدر است ؟
- چه داروهایی احتمالاً مصرف می کند ؟
- آیا حس در ناحیه پا و ساق نرمال است ؟
- آیا فرد تب داشته است یا خیر ؟
معاینه:
- بررسی ظاهری زانو از نظر کبودی, تورم, تغییر شکل.
- بررسی حساسیت زانو در لمس آن.
- بررسی و انجام تستهای اختصاصی مربوط به ارزیابی سلامت رباطها, تاندونها و منیسک ها که خارج از بحث ماست.
رادیوگرافی و سی تی اسکن :
- بر حسب شرح حال و معاینه پزشک امکان دارد برای بررسی شکستگی استخوانی
احتمالی یا دررفتگی زانو و گاهی برای بررسی برخی سطوح مفصلی یا مشاهده
تغییرات تخریبی زانو ( آرتروز ) عکس رادیوگرافی ساده درخواست کند.
- بندرت پزشک برای بررسی دقیق شکستگی یا دررفتگی امکان دارد سی تی اسکن درخواست کند.
- هم CT اسکن و هم رادیوگرافی ساده برای بررسی شکستگی های عادی هستند اما
هر دوی آنها در بررسی و ارزیابی بافت نرم مفصل که شامل رباطها, عضلات و
تاندونها و منیسک ها می باشند ناتوان هستند.
ام آر آی:
- در مقایسه با سی تی اسکن, ام آر آی شکستگی های استخوانی را بخوبی نشان نمی دهد.
- در مقایسه با سی تی اسکن, ام آر آی برای بررسی رباطها و تاندونها بسیار عالی است.
آرتروسکوپی :
- به مشاهده داخل مفصل زانو توسط دستگاه ویدئوئی می گویند.
- در این روش جراح توسط ابزاری خاص وارد حفره مفصلی زانو شده و آنرا بدقت بررسی می کند.
- در مواردی می توان اجسام زائد مثل قطعات شکسته غضروف که داخل فضای مفصلی مانده اند و سبب درد شده اند را با این روش تخلیه کرد.
جلوگیری از صدمات زانو
- لاغر اندام بمانید یا بهتر بگوئیم چاق نشوید. با حفظ وزن متعادل فشار بر
روی زانوها کاهش و احتمال آسیب و آرتروز هم کاهش خواهد یافت.
- تناسب بدن خود را با انجام حرکات کششی و تقویت متناسب عضلات حفظ کنید.
انجام حرکات کششی روی زانو قبل از ورزش به نحو قابل ملاحظه ای صدمات به
زانو را کاهش می دهد.
- تقویت عضلات چهار سر رانی و پشت ران هر دو به کاهش آسیب های زانو کمک می کند.
- چنانچه درد مزمن زانو دارید شنا و ورزشهای آبی می تواند درد شما را بهبود
بخشد, نیروی شناوری در آب سبب کاهش وزن و نیروی وارده به زانوها می شود.
- به بدن خود احترام بگذارید چنانچه ملی درد زانوی شما را ایجاد نموده یا بدتر می کند آنرا انجام ندهید.
- هرگاه خسته اید ورزش را ادامه ندهید, بسیاری از آسیبهای ورزشی هنگامی رخ می دهند که ورزشکار خسته است.
- استفاده از زانو بند در ورزشهایی مثل والیبال یا بسکتبال مفید است.
زانوها چه کاری انجام می دهند؟
زانوها تکیه گاهی استوار برای بدن مهیا می کنند.آنها همچنین اجازه به
پاها می دهند که خم و راست شوند.هر دو عمل خم و راست کردن و ثبات مرد نیاز
ایستادن ،راه رفتن، دویدن، دولا شدن، پریدن، چرخیدن است.دیگر قسمت های بدن
کمک به زانوها برای انجام کارشان می کنند.
اینها عبارتند از:
- استخوان ها
- غضروف
- ماهیچه ها
- لیگامنت ها
- تاندون ها
اگر هر کدام از این قسمتها صدمه ببیند ، به زانو ممکن است خسارت وارد آید و قادر به انجام کار خود نباشد.
چه کسانی مشکلات زانو به هم می زنند؟
مردان، زنان، و بچه ها می توانند مشکلات زانو داشته باشند. آنها در مردم از همه نژادها و سلبقه قومی اتفاق می افتد.
چه چیزهایی موجب مشکلات زانو می شود؟
مشکلات مکانیکی زانو می تواند ایجاد شود به وسیله:
- ضربه مستقیم یا حرکت ناگهانی که موجب در رفتگی و ضرب زانو شود
- استئو آرتریت در زانو ، در نتیجه فرسایش و پارگی در قسمتهایش
مشکلات التهابی زانو می تواند به وسیله برخی بیماری های روماتیسمی ،
مانند آرتریت روماتوئیدrheumatoid arthritis و لوپوس اریتما توز(لوپوس)
systemic lupus erythematosus ایجاد شود. این بیماری ها موجب ورم می شود که
می تواند صدمه دائم به زانو ها بزند.
مشکلات زانو چگونه تشخیص داده می شود ؟
پزشکان مشکلات زانو را تشخیص می دهند به وسیله استفاده از :
- تاریخچه پزشکی
- معاینه بالینی
- تست های تشخیصی ( مانند عکس برداری، اسکن استخوان، سی تی اسکن، ام آر آی ، آرتروسکوپی، نمونه برداری).
آرتریت در زانوها
شایعترین نوع آرتریت زانوها استئو آرتریت است. در این بیماری ، غضروف
داخل زانو به تدریج دچار فرسایش شده . درمان های استئو آرتریت عبارتند از:
- داروهای کاهش درد، مانند آسپرین و استامینوفن
- داروهای کاهش ورم و التهاب، مانند ایبوبروفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی(NSAIDs)
- ورزش برای بهبود حرکت و قوی کردن
- کاهش وزن
روماتوئید ارتریت نوع دیگری از التهاب مفصل (آرتریت) است که بر زانو
تاثیر می گذارد. در روماتوئید ارتریت ،زانو ملتهب شده و غضروف ها ممکن است
تخریب شوند. درمان شامل:
- فیزیوتراپی
- دارو درمانی
- جراحی تعویض زانو( برای زانوهای شدیدا صدمه دیده).
صدمات غضروف و اختلالات آن
نرمی غضروفchondromalacia اتفاق می افتد وقتی که غضروف کپسول زانو نرم
شود. این می تواند به علت صدمه ، استفاده بیش از حد، یا ضعف ماهیچه ای
باشد، یا اینکه قسمتی از زانو خارج از محور باشد.نرمی غضروف می تواند ایجاد
شود اگر یک ضربه به کپسول زانو موجب پارگی تکه ای از غضروف یا یک تکه از
غضروف که شامل تکه ای از استخوان است.
منیسک ها Meniscus تکه هایی C شکل از غضروف هستند که مانند یک بالشتک
بین استخوان فمور (استخوان ران) و درشت نی (قلم پا) هستند. بسادگی صدمه می
بیند اگر زانو بچرخد در حالی که دارد وزن بدن را تحمل می کند.ممکن است
قسمتی یا کاملا پاره شود.اگر پارگی بسیار کوچک باشد منیسک بهم متصل می ماند
از جلو و عقب زانو. اگر پارگی بزرگ باشد ، منیسک ممکن است آویزان بماند به
وسیله رشته ای از غضروف. شدت صدمه بستگی به محل و اندازه پارگی دارد.
درمان برای صدمات غضروف عبارتند از:
- ورزش برای قوی کردن ماهیچه ها
- تحریک الکتریکی برای قوی کردن ماهیچه ها
- جراحی برای صدمات شدید
صدمات رباط(لیگامنت)
دو تا از لیگامنت هایی که به طور شایع در زانو صدمه می بینند لیگامان
های جلویی و پشتی صلیبی Cruciateهستند.یک صدمه به این رباط ها اغلب اوقات
موسوم به پیچ خوردگی است. لیگامان صلیبی جلوییACL اغلب اوقات کشیده یا پاره
می شود( یا هردو) با یک حرکت چرخشی. لیگامنت پشتی PCL معمولا به وسیله
ضربه های مستقیم ، مانند تصادف اتومبیل یا تکل در فوتبال صدمه می بیند.
لیگامنت های میانی و جانبی هم برcollateral معمولا به وسیله یک ضربه به
سطح بیرونی زانو ایجاد می شود . این می تواند موجب کشش و پارگی رباط شود.
این ضربه ها خیلی از اوقات در ورزش هایی مانند فوتبال و هاکی اتفاق می
افتد.
صدمات لیگامنت درمان می شوند با:
- گذاشتن بسته یخی درست بعد از صدمه برای کاهش ورم.
- ورزش برای تقویت ماهیچه ها
- یک حایل brace
- جراحی( برای بیشتر صدمات شدید)
صدمات تاندون Tendone و اختلالات آن
۳ نوع اصلی صدمات تاندون و اختلالات آن عبارتند از:
- التهاب تاندونTendinitis و پارگی تاندون ها
- بیماری Osgood-Schatter
- سندرم Iliotibial band
صدمات تاندون دارای دامنه ای از التهاب تاندونtendinitis تا پارگی
تاندون متغیر است.پارگی تاندون ها اغلب اوقات اتفاق می افتد در نتیجه:
- استفاده بیش از حد از تاندون ( عمدتا در بعضی از ورزش ها).تاندون مانند یک باند کشی زهوار در رفته و کهنه کشیده و ملتهب می شود.
- سعی کنید یک راحت باش داشته باشید. اگر ماهیچه های ران منقبض شوند،
تاندون می تواند پاره شود. این بیشتر در افراد پیرتر با تاندون های ضعیف
اتفاق می افتد.
یک نوع از التهاب تاندون زانو موسوم به زانوی پرش کننده هاJumpers knee
است. در ورزش هایی که نیاز به پریدن دارد، مانند بسکتبال، تاندون ملتهب شده
و می تواند پاره شود.
بیماری Osgood – Schlatter بوسیله فشار stress یا کشش بر قسمتی از ناحیه
رشد بالای استخوان قلم پا ایجاد می شود. این موجب ورم در زانو و قسمت
بالایی استخوان قلم پا می شود. این می تواند اتفاق افتد اگر تاندون شخصی از
استخوان کنده شود ، و تکه ای از استخوان را با خود داشته باشد. افراد جوان
که می دوند و می پرند در هنگام ورزش می توانند این نوع صدمه را داشته
باشند.
سندرم Iliotibial band وقتی اتفاق می افتد که تاندون بر استخوان خارجی
زانو سائیده شده و ایجاد ورم می کند. این اتفاق می افتد اگر زانو برای مدت
زیاد خیلی مورد استفاده قرار گیرد. این اغلب اوقات در تمرینات آموزشی ورزش
اتفاق می افتد.
درمان ها برای صدمات تاندون و اختلالات آنها شامل:
- استراحت
- یخ
- بالا نگه داشتن
- داروها مانند آسپیرین یا ایبوبروفن برای از بین بردن درد و کاهش ورم
- کاهش فعالیت های ورزشی
- ورزش برای کشش و تقویت
- گچ گیری، اگر پارگی نسبی باشد
- جراحی برای پارگی کامل یا صدمات خیلی شدید
دیگر صدمات زانو
بیماری استئو کوندریتOsteochondritis زمانی اتفاق می افتد که خون کافی
به قسمتی از استخوان زیر سطح مفصل نرسد. استخوان و غضروف بتدریج شل شده و
ایجاد درد می کند. برخی از غضروف ها ممکن است شکسته شده و ایجاد درد حاد،
ضعف، و قلف شدن مفصل کنند. فردی با این وضعیت ممکن است به استئو آرتریت
تبدیل شود. جراحی درمان اصلی است.
- اگر تکه های غضروف شل و ول و شکسته نباشد ، یک جراح ممکن است آنها را
با پیچ آنها را سرجای بگذارد.این می تواند موجب تحریک جریان خون تازه ای
به غضروف شود.
- اگر تکه غضروف شل باشد، جراح ممکن است حفره را تراشیده تا به
استخوان تازه برسد و یک پیوند استخوان برای ثابت نگه داشتن قطعه غضروف در
محل استفاده کند.
- تحقیقات برای پیوند غضروف و بافت در حال انجام است.
سندرم پلیکاPlica syndrome اتفاق می افتد زمانی که رشته هایی از بافت
در زانو موسوم به پلیکا در نتیجه استفاده زیاد و صدمه ورم می کند. درمان
های این سندرم عبارتند از:
- داروهای نظیر آسپرین یا ایبوبروفن برای کاهش ورم
- استراحت
- یخ
- باند کشی بر روی زانو
- ورزش برای تقویت ماهیچه ها
- تزریق کورتیزون به داخل پلیکا
- جراحی برای برداشتن پلیکا اگر درمان های اولیه مشکل را مرتفع نکرد.
چه نوع پزشکی مشکلات زانو را درمان می کند؟
صدمات و بیماری های زانو معمولا به وسیله یک ارتوپد درمان می شوند(یک
پزشک که درمان می کند مشکلات استخوانها، مفاصل، تاندون ها، لیگامانت ها و
ماهیچه ها).
چگونه افراد می توانند از مشکلات زانو پیشگیری کنند؟
بعضی از مشکلات زانو ( مانند آنهایی که در نتیجه یک تصادف است) می تواند
پیشگیری شوند. ولی خیلی از مشکلات زانو می توان با انجام اقدامات زیر
پیشگیری کرد:
- گرم شدن قبل از انجام ورزش ها. دویدن و نرمش تمرینات گرم کننده خوبی
هستند. کشش ماهیچه ها به جلو و عقب ران ها بهترین راه برای گرم کردن زانو
هاست.
- قوی کردن ماهیچه های پا با انجام برخی ورزش ها ( به عنوان مثال، بالا رفتن از پله ها، دوچرخه پایی ثابت، یا کار کردن با وزنه ها).
- از تغییر ناگهانی در شدت ورزش بپرهیزید.
- افزایش قدرت یا زمان فعالیت ورزشی به تدریج.
- کفش های مناسب و اندازه بپوشید.
- حفظ وزن مناسب . وزن اضافی بر زانو ها فشار می گذارد.
چه نوع از ورزش برای افراد با مشکلات زانو بهترین است؟
سه نوع از ورزش برای افراد با آرتریت بهترین است:
- ورزش های دامنه حرکتی Range- of-Motion . این ورزش ها کمک به ثبات یا
افزایش قابلیت انعطاف می شود.آنها همچنین سفتی در زانو ها را از بین می
برند.
- ورزش های قوی کنندهStrengthening exercise . این ورزش ها کمک به ثبات
یا افزایش قدرت ماهیچه می شود. ماهیچه های قوی کمک به حمایت و حفاظت از
مفاصل با آرتریت می کنند.
- ورزش های هوازی یا استقامتی. این ورزش ها عمل قلب و جریان خون را
بهبود می بخشند. آنها همچنین کمک به کنترل وزن می کنند . برخی مطالعات نشان
داده که ورزش های هوازی می تواند ورم را بعض از زانو ها کاهش دهد.
اصول مراقبت از زانو
تحمل وزن بدن بر عهده برخی مفاصل مانند لگن (Hip) مچ پا و زانو است.
ایستایی مفصل زانو استخوانی نیست بلکه لیگامانی بوده و در زیر پوست به
وسیله زردپیها و لیگامانها حفظ میشود، از اینرو بسیار در معرض صدمه
است.
به گزارش ایران، وزنی که روی مفصل زانو وارد میشود بین سه تا ۵ برابر
وزن کل بدن است. یعنی یک فرد ۷۰ کیلوگرمی حدود ۳۵۰ کیلوگرم نیرو در هر بار
که پا روی زمین میگذارد، به مفصل زانوی خود تحمیل میکند. این میزان در
حین دویدن تا ۷ برابر وزن بدن خواهد بود.
تغییرات غضروفی مربوط به سن که در اثر گذر زمان رخ میدهد در زانو خیلی
زودتر از دیگر مفاصل خود را بروز میدهد.از نظر بهداشت زانو باید بدانیم که
وزن بدن بسیار مؤثر است و میتواند عاملیمخرب باشد، به عنوان مثال اگر
فردی ۱۰کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد بهطور حتم بدون آنکه بداند حدود ۵۰
کیلوگرم در مجموع روی زانوهایش فشار وارد کرده است. تقویت عضلات چهار سر
زانو بدون فشار به مفصل با انجام تمرینات ورزشی نشسته و با عنوان نرمشهای
ایزومتریک و در کل تقویت عضلات اطراف زانو بسیار مهم و حائز اهمیت فراوان
است.
ساییدگی زانو یا به علت کهنسالی بروز میکند که این مسئله طبیعی است و
در افراد متفاوت خواهد بود اما عامل دیگر به علت پارگی مینیسک (حتی ضایعه
کم) در صورت درمان نشدن به صورت تدریجی موجب ساییدگی زانو میشود.
خیلی از افراد را میبینیم که مشکل انحنای زانو دارند یعنی اگر پای آنها
را از مچ به هم بچسبانیم از ناحیه زانو به هم نمیچسبد و اصطلاحاً حالت
پرانتزی به خود میگیرد و یا برعکس که البته این مسئله به علل ژنتیکی یا به
علت راشیتیسم میتواند بروز کند که باید درمان شود تا بیومکانیک زانو بر
هم نخورده و آسیب احتمالی به زانو وارد نشود که به این علل، علل ثانویه
میگویند.
البته بیماریهایی مثل آرتریت روماتوئید، نقرس، روماتیسم و یا تصادفات
میتواند از دیگر عوامل تخریبکننده بافت غضروف زانو محسوب شود.درمان در
مواردی که علل ثانویه وجود دارد با رفع عامل تخریب زانو به عنوان مثال
درمان پارگی لیگامان و یا پرانتزی بودن پاها به داخل یا خارج بدن، پیش از
آسیب به غضروف زانو بسیار مؤثر و حائز اهمیت است اما اگر غضروف از بین رفت
متأسفانه در افرادی هم که سن بالایی دارند کار خاصی وجود ندارد و دانش از
کمک به اینگونه بیماران ناتوان بوده و تنها راه موجود تعویض مفصل است. این
روش درمانی امروزه از گستردگی خاصی بهرهمند است و در آن جراحان زانو با
تراشیدن سطح مفصل تخریب شده، به جای آن مفصل فلزی مصنوعی قرار میدهند.
با پیشرفتهایی که در طراحی اینگونه پروتزها حاصل شده، طول عمر
بهرهگیری از آنها نیز افزایش چشمگیری یافته است. چند فرضیه را باید برای
حفظ سلامت زانوها درنظر داشت: اول این که تلاش کنیم وزن خودمان افزایش
نیابد و اگر افزایش وزن داریم درصدد کاهش آن برآییم. دوم باید بدانیم که
غضروف بهطور مستقیم با تغذیه ارتباط ندارد ، اما چگالی استخوان به عنوان
عاملی در حمایت غضروف ازاهمیت بالایی برخوردار است و این مسئله مستلزم مصرف
کلسیم از طریق موادغذایی، لبنیات کمچرب، میوهها و سبزیها است.
قد و وزن افراد در بروز مشکلات زانو بسیار مهم است باید فراموش نکنیم که
پلهها و یا کوهنوردی و استفاده نکردن از سرویسهای بهداشتی فرنگی (توالت
فرنگی) از علل صدمه زننده به زانو به شمار میرود.نادرست بالا رفتن و بویژه
پائین آمدن از پلهها و حتی کوهستان به مفصل زانو آسیب فراوان میزند.
پائین آمدن روی مفصل کشک رانی (پتله فمورال) نقش دارد و با بالا رفتن روی
ساق پا فشار میآورد.
پائین آمدن از پلهها ۷ تا ۸ برابر وزن بدن بر زانوها فشار میآورد و
درباره کوهنوردی هم همینطور اگر زانوی دردناکی داریم با پای غیر دردناک
بالا برویم و با پای دردناک پائین بیاییم چون پای دردناک صاف پائین میآید
اما اگر مشکل زانو داریم باید از کوهنوردی پرهیز کنیم. توصیه میکنم تا از
سرویس بهداشتی فرنگی حتی از سنین پائینتر در منازل استفاده شود، با توجه
به رعایت نکات بهداشتی در این خصوص مشکلی از نظر شرعی نیز وجود نخواهد
داشت.ورزشهای آبی بویژه راه رفتن در آب بسیار توصیه میشود. بهتر است در
نواحی کمعمق که بالای لگن آب وجود دارد در جهات مختلف راه برویم.
برخلاف باورهای غلط کله و پاچه جز چاق کردن افراد کاربردی در تقویت
غضروف ندارد. درخصوص مکملهای تقویت غضروف باید با پزشک مشورت کرد اما اگر
کسی کاملاً تخریب غضروف دارد دیگر مصرف این داروها بیمعنا است.
۱۰ حرکت برای تقویت زانو و جلوگیری از آرترز
۱ ) محکم کردن زانو :
بنشینید و پاها را مقابل خود دراز کنید . زانوی خود را هرچه محکمتر راست
کنید، آن را به زمین فشار دهید و همزمان پا را از مچ به سمت خود بکشید .
زانو را تا پنج شماره راست نگه دارید ، سپس آن را کاملا شل کنید ( سه بار
در روز هر بار ده مرتبه ).
۲ ) محکم کردن زانـو در حالت ایستاده یا نشسته :
بایـد این تمرین را در فعالیتهای روزمـره خود بگنجانید . بـرای مثال
هنگامی که بـرای مدتی طولانی نشسته اید به دفعات زانوی خود را راست کنید.
۳ ) محکم کردن زانـو با حمایـت پـاشنـه :
بنـشیـنـیـد و پاها را در مقابل خود دراز کنیـد . جسمی ( مانند حولهای تا
شده یا یک تکه چوب به ارتفاع پنج سانتیمتر ) را زیـر پـاشنـه خود قرار
دهیـد ، عضلات ران را سفت کنـیـد و انگشتان را از مچ پا به سمت خود بکشید .
تا ده بشمارید ، سپس عضلات را شل کنید و این تمرین را حداقل دو بار در روز
و هر بــار ده مرتـبـه انجام دهید .
۴ ) بالا بردن پا در وضعیت کشیده :
بنشینید و پاها را راست کنید . در حالی که زانو را در وضعیت کشیده قفل
کردهایـد ، پای آسیـب دیـده را بالا ببرید ، سپس تا نزدیکی زمین پایـیـن
بیاوریـد . این تمرین را بهصورت متوالی و سریع ده بار انجام دهید و سعی
کنید به سی بار برسانید .
۵ ) بالا بردن پا با وزنه :
بنشینید و پاهای خود را راست کنید. وزنهای روی مچ پا قرار دهید، پاها را
در همان حالت راست بودن بالا ببرید و سپس به آرامی پاییـن بیاوریـد .
بـرای شروع ، وزنه نباید از یک کیلوگرم بیشتر باشد وزنه را به تدریج
سنگینتر کنید . مراقب باشید که زانو در وضعیت کشیده باشد. تمرین را با پنج
بار شروع کنید و بهتدریج به پنج سری دهتایی برسانید .
۶ ) چرخش مفصل ران :
بنشینید و مفصل پاهای خود را راست کنید. در حالی که زانو را در همان
وضعیـت کشیـده قفل کردهایـد پـا را بالا ببـریـد و دایرههایی را با پای
خود در فضا به سرعت رسم کنید و آن را به سه سری دهتایی برسانید . این
تمرین را با افزودن وزنه به مچ پا انجام دهید.
۷ ) حرکت الفبا :
بنشینـیـد و پاها را راست کنید ، در حالی که زانو را صاف نگه داشتهاید پا
را بالا ببـریـد و بدون توقف حروف الفبا را در فضا بنویسیـد . وقتی این
تمریـن برایتـان آسان شد ، آن را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.
۸ ) بالا بردن پا در وضعیت نشسته :
بنشینید و پاها را راست کنید. در حالی که زانو را در وضعیت کشیده قفل
کردهاید ، پا را بالا ببرید. به صورت عرضی آن را به یک سو ببرید و به
آرامی به سمت مرکز برگردانید و آن گاه به نرمی پایین بیاورید . ایـن حرکت
را با هر پا پنج بار تکرار کنید و به تدریج به سه سری دهتایی برسانید ؛
سپس این تمرین را با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.
۹ ) دور کردن مفصل ران :
به پهلو بخوابـیـد ، به نحوی که پـای آسیب دیـده بالا قرار گیـرد . زانـو
را راست نگه دارید و پا را از زانو بالا ببرید ، تا سه بشمارید و سپس به
آرامی پایین بیاورید. با پنج بار شروع کنید ، به تدریج تعداد تمرین به سه
سری دهتایی برسانید و سپس با افزودن وزنه به مچ پا آن را ادامه دهید.
۱۰ ) بالا بردن پا در وضعیت دمر :
روی شکم بخوابید . زانو را راست نگه دارید و پا را از عقب کمی بالا
ببرید. این وضعیت را تا سه شماره حفظ کنید، سپس بهتدریج پا را پایین
بیاورید. تمرین را با هر پا پنج بار انجام دهید، به تدریج آن را به سه سری
دهتایی برسانید و سپس با افزودن وزنه به مچ پا ادامه دهید.
- درد زانو نشانه چیست؟
کمی بلندتر قدم برداشتید و حالا زانویتان درد گرفته است. زانو درد چیز
بسیار شایعی است. زانوان همیشه نسبت به وارد شدن ضربه و کبود شدن حساس
بودهاند. و جوامع هرچه فعالتر میشوند، زانوان بیشتر در معرض سائیدگی
قرار میگیرند و روز به روز بر مبتلایان به زانو درد افزوده میشود.
یک زمین خوردن، پیچ خوردن، یا ضرب دیدن زانو و نیز جراحت قدیمی که کاملاً
التیام نیافته است حالا نسبت به تغییر هوا حساس شده و درد میگیرد. اما
بیشترین دردها مکرر و خودبهخود زانو ناشی از کار زیاد آن است.
مفصل زانو دارای رباطهای محکمی برای نگاهداری و محافظت، غضروفی بهصورت
یک بالشتک برای استخوانها، و وترهائی برای اتصال ماهیچهها به یکدیگر است.
اما حتی این بافتهای کشسان نیز محدودیتهائی دارند. خم شدن یا چرخیدن بیش
از حد، دویدن زیاد، یا پرش میتواند باعث پارگی یا التهاب آنها شود.
آسیب وارد شده به این بافتها به سطوح استخوانی مفصل زانو هم سرایت میکند.
بافتهای زانو مانند یک کمک فنر اتومبیل عمل میکنند و اگر توقف ناگهانی
آن یا فشار بیش از حد بر آن زیاد باشد، فرسوده میشود. در فرسودگی کمک فنر
شما صدای مالش فنر بر فلز را میشنوید و در زانو درد ناشی از ماش
استخوانها را بر هم احساس میکنید.
بسیاری از دردهای ناشی از کار زیاد زانو در زیر یا دور کشکک آن است که در گروه گرفتاریهای زانو به نام نرم غضروفی کشکک قرار دارند.
اما همهٔ دردهای کار زیاد جزو این دسته نیستند. مثلاً نوجوانی در خانه
دارید که درست زیر کشکک زانویش درد میکند؛ این درد ممکن است بیماری آزگوود
– شلاتر یا درد شدید باشد که بهعلت کشیدگی زیاد وترهای متصل به ساق پا
است. همراهی جستوخیز زیاد و رشد سریع ماهیچهها و استخوانهای نوجوان باعث
دردهای شدید در جلو یا زیر زانو میشود.
انجام حرکت غلط زانو باعث التهاب غشای مفصلی میشود. مفصل در این حالت
دردناک و شبیه به کیسهای پر از آب میگردد. التهاب غشای مفصلی از ضربه
دیدن یا پیچ خوردن زانو ناشی شده و خون یا مایع در بافتهای آن جمع میشود.
یکی دیگر ناراحتیهای ناشی از کار زیاد زانو نوعی التهاب کیسهٔ زلالی آن
است. یعنی آزردن قسمت جلو زانو باعث پر از آبشدن کیسهٔ واقع در آن میشود.
شایعترین علت این گرفتاری زانو زدن زیاد بر روی سطوح سفت است.
همچنین زانو مستعد ابتلا به نوعی التهاب استخوانی غضروفی است که مرگ قسمتی
از سلولهای استخوان یا غضروف است. علت این ناراحتی معلوم نیست. بالاخره
قطعه استخوان یا غضروف مرده میشکند و با قفل شدن زانو درد شدیدتری را
بهدنبال دارد.
در بعضی موارد، درد زانو از جائی دیگر بدن، مثل انگشتان پا، مچ پا، ستون
مهرهها، یا لگن سرچشمه میگیرد. صاف بودن کف پا یا ضعیف بودن قوزک باعث
چرخیدن بیش از حد پا به درون میشود که این حالت فشار زیادی بر زانو
میآورد. و اگر وضعیت ایستادن یا راهرفتن نادرستی بگیرید درد در زانو
احساس میشود.
همچنین زانو هدفی مساعد برای انواع التهاب مفاصل است. التهاب استخوانی
مفصلی ناشی از تخریب غضروف و بافتهای دیگر در اثر فرسودگی است. التهاب
شبهروماتیسمی مفاصل با رشد فزایندهٔ درد و تورم مفصل و بافتهای
متصلکنندهٔ آن مشخص میشود که با علائم دیگر، مثل خستگی، کاهش وزن و تب
خفیف، همراه است. در نقرس نیز که یک اختلال سوختوسازی است، با رسوب اسید
اوریک در مفاصل و بافتهای دیگر ایجاد التهاب مفصلی میشود.
علاوه بر همه، اینها، زانو محل مستعدی برای رشد تومور و کیست، و نیز عفونتهای دردناک باکتریائی است.
- درمان درد زانو
کلید اصلی تسکین بیشتر دردهای زانو انجام ندادن حرکاتی است که درد را شروع
کردهاند. تکرار این حرکات جرقهٔ شعلهور شدن پاسخهای شدید درد است.
زانوی دردناک را با ملایمت و آرامش درمان کنید.
اصول چهارگانه را رعایت کنید. استراحت، یخ گذاشتن، بستن، و بالا گرفتن در
تسکین دردهای ناشی از پیچخوردگی و کار زیاد زانو مؤثر است. استراحت از همه
مهمتر است. سپس، بعد از یک دوره محدودیت فعالیت، بهتدریج به کارهای عادی
باز گردید.
همراه با چند روز استراحت از یخ نیز استفاده کنید. گذاشتن ۱۵ دقیقه یخ چند
بار در روز به تسکین درد کمک میکند. زانو را با پارچهای کشسان ببندید،
ولی نه محکم. و بالشی زیر زانو بگذارید تا مایع جمع شده در آن تخلیه شود.
مسکن بخورید. آسپیرین و ایبوپروفن مسکنهای خوبی برای رفع ورم و درد زانو
هستند. استامینوفن درد را آرام میکند، ولی بر التهاب تأثیری ندارد.
زانو را گرم کنید. گذاشتن یخ در آسیبهای بار اول درد را کاهش میدهد. اما
در بیشتر موارد، گرمای مرطوب مؤثرتر است. حولهٔ گرم و مرطوب، کیسهٔ آب گرم و
حمام آب گرم به تسکین درد کمک زیادی میکند.
وزن کم کنید. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن راه خوبی برای کم کردن فشار
وارد بر زانو در هنگام راه رفتن است. این فشار تا ۸ برابر وزن بدن است.
یعنی با کاهش ۵ کیلوگرم وزن ۴۰ کیلوگرم فشار از روی زانو برداشته میشود.
کفی در کفش بگذارید. گذاشتن کفی طبی در کفش مانع چرخش زیاد پا را به طرف
داخل میشود. اگر این چرخیدگی زیاد است، باید کفی مخصوص بگذارید.
بالش زیر زانو بگذارید. اگر در حین کار باید زانو بزنید، بالشتک نرمی زیر
آن بگذارید و گاهگاه استراحتی به زانو بدهید تا فشار مداوم بر آن نیاید.
چمباتمه نزنید. چمباتمه زدن و خم کردن کامل زانو فشار بسیار زیادی بر آن
وارد میکند که ممکن است باعث پارگی غضروف یا وتر ماهیچهٔ چهار سر ران
شود. در برخی افراد، چمباتمه زدن مکرر باعث حملات درد میشود.
نوع ورزش را عوض کنید. ورزشهائی مثل شنا، دوچرخهسواری، و پیادهروی هم به
اندازهٔ دویدن سودمندند، ولی کمتر زانو را آزار میدهند. اگر حتماً باید
بدوید، خوب خود را گرم کنید، مسافت کوتاهتری را بدوید، سطح نرمتری را
برای دویدن انتخاب کنید، و همیشه کفشهای مخصوص دویدن بپوشید.
ورزش کنید. ضعف ماهیچهای بیشترین علت زمینهای دردهای زانو است. بههمین
دلیل ۸۰ درصد دردهای زانو با انجام برنامهٔ ورزشی مناسب برای تقویت
ماهیچهها، مخصوصاً ماهیچههای جلو و پشت ران، تسکین مییابند.
آسیب زانو در ورزش
این روزها آسیب دیدگی زانو در میان فوتبالیستهای جوان ایرانی بیداد می کند
و روزی نیست که در تمرینات تیمی و یا مسابقات باشگاهی و ملی بازیکنی در
معرض این آسیب دیدگی قرار نگرفته باشد بطوری که به کابوسی برای جوانان
تبدیل شده است. در مقاله ذیل ضمن معرفی آناتومی زانو و رباط ها و لیگامنت
های مربوطه سعی شده ضمن معرفی انواع آسیب دیدگی نحوه مقابله با آنها نیز
توضیح داده شود.
مقدمه
زانو بعد از مچ پا شایعترین محل صدمات ورزشی است.صدمات رباط صلیبی قدامی
یکی ازعلل شایع زانودرد حاد و مزمن است.جراحات این رباط مهم زانو عمدتاً
ناشی از کاهش ناگهانی سرعت در هنگام دویدن و صدمات ورزشی تماسی که جزء
چرخشی روی زانو دارند می باشد. همچنین ورزشهای تماسی می توانند ثانویه به
کشیده شدن زانو, اعمال نیروهایی از سمت خارج به داخل زانو و یا باز شدن بیش
از اندازه زانو (Hyper extension ) سبب صدمه دیدگی رباط صلیبی قدامی ( ACL
) شوند.
صدمه دیدگی رباط ACL در سطح یکسانی از فعالیت در زنان بیشتر رخ می دهد و
درصد قابل ملاحظه ای از صدمات زانو را تشکیل میدهد. حداقل ۵۰% از افراد با
آسیب ACL دچار آسیب همراه در منیسک زانو می شوند که منیسک خارجی مستعدتر
به آسیب دیدگی است ( البته در آسیب دیدگی حاد ). در آسیب های مزمن رباط ACL
معمولاً منیسک داخلی است که دچار آسیب همراه می شود. سالانه در آمریکا
۹۵۰۰۰ پارگی رباط ACL گزارش می شود.
رباط صلیبی قدامی زانو ( ACL ) برای پایداری مفصل زانو در هنگام دویدن,
پرتاب پا و … بسیار حیاتی است. زانویی با آسیب دیدگی رباط ACL بسیار برای
صدمه دیدگی در منیسک و تغییرات تخریبی ( آرتروز ) مستعد است.
فرکانس
در آمریکا سالیانه ۲۰۰۰۰۰ آسیب مرتبط با ACL ایجاد می گردد که ۹۵۰۰۰ مورد
آن پارگی رباط صلیبی قدامی است. همچنین سالیانه حدود ۱۰۰۰۰۰ بازسازی رباط
توسط جراحی انجام می شود.
بروز آسیب به این رباط در ورزشهایی مثل فوتبال, بسکتبال و اسکی بیشتر است.
همچنین احتمال ایجاد این آسیب در زنان ۷/۹- ۵/۲ برابر مردان است ( در سطح یکسانی از فعالیت (
آناتومی کاربردی
رباط صلیبی قدامی در عقب به لبه خلفی داخلی کوندیل خارجی ران اتصال دارد
سپس در داخل کپسول مفصل ران به سمت پائین, جلو و داخل رفته کمی پهن تر شده و
به حفره ای در جلو و خارج استخوان درشت نی اتصال می یابد. این رباط دو
باند دارد. باند جلویی داخلی که در هنگام خم شدن زانو کشیده و در هنگام باز
شدن زانو شل است و باند خلفی خارجی که در هنگام باز شدن زانو کشیده و در
هنگام خم شدگی زانو شل است.
رباط ACL از شاخه خلفی عصب مربوط به درشت نی عصب می گیرد و سبب ایجاد حس عمقی در زانو می شود.
بیومکانیک ورزشی
۸۵% از مقاومت در مقابل حرکت به جلوی استخوان درشت نی نسبت به استخوان ران
را در محل مفصل زانو را ACL تامین می کند و سبب پایداری زانو در هنگام ایست
ناگهانی می شود. حداکثر مقاومت ACL زمانی است که زانو در حالت کاملاً باز
قرار دارد.
همچنین رباط صلیبی قدامی در محدود کردن میزان چرخش درشت نی هم نقش دارد و
هنگامی که زانو کاملاً باز است در مقابل نیروهای وارد به زانو از داخل و
خارج زانو را محافظت می کند و پایداری آنرا به کمک رباطهای جانبی زانو حفظ
می کند.
هنگامی که ACL صدمه ببیند ترکیبی از حالت حرکت به جلوی درشت نی نسبت به ران
و چرخش به خارج و داخل بیش از حد استخوان درشت نی رخ می دهد.
متوسط قدرت رباط صلیبی قدامی در برابر کشش حدود ۲۱۶۰ نیوتن می باشد که این
مقدار بطور قابل ملاحظه ای کمتر از متوسط توان رباط صلیبی خلفی و تقریباً
نصف رباط جانبی داخلی زانو است.
شرح حال
با یک شرح حال مناسب که تاکید آن بر مکانیسم آسیب و شناسایی آسیب های
احتمالی قبلی است و معاینه مناسب می توان در اغلب موارد آسیب ACL را تشخیص
داد
. در ورزشهای غیر تماسی:
- یک صدای تق همراه با آسیب ACL شنیده شده یا خیر. معمولاً این صدا هنگامی
که فرد ناگهان تغییر مسیر داده یا ناگهان در هنگام دویدن ایستاده است و یا
در هنگام افتادن روی پا بعد از پرش شنیده شده و بدنبال آن التهاب ایجاد شده
است.
- در خلال چند ساعت خون در مفصل تجمع پیدا کرده است.
- فرد معمولاً نتوانسته است بخاطردرد و تورم یا ناپایداری زانو به فعالیت ادامه دهد.
• در ورزشهای تماسی و ضربات با انرژی بالا:
- این صدمات رباط ACL معمولاً با آسیب دیدگی سایر رباطهای زانو یا منیسک ها همراهی دارد
- اعمال یک نیروی شدید از سمت خارج به داخل به زانو می تواند منجر به یک سه
گانه آسیب دیدگی شامل آسیب ACL, آسیب رباط جانبی داخلی زانو و آسیب تاخیری
منیسک داخلی شود.
معاینه بالینی
• مشاهده دقیق زانو برای بررسی تجمع مایع یا تغییر شکل استخوانی ( شکستگی
احتمالی ) طبق تحقیقات انجام شده در آسیب استخوانی تجمع سریع مایع در مفصل
۷۲% ارتباط با آسیب رباط صلیبی قدامی دارد.
• معاینه دامنه حرکات مفصل زانو بخصوص بازشدن کامل زانو که اگر نشود امکان آسیب همراه در منیسک را مطرح می کند.
• لمس ساختارهای استخوانی امکان دارد منجر به شناسایی شکستگی استخوان درشت نی شود.
• لمس خطوط مفصلی زانو برای ارزیابی آسیب احتمالی منیسک ها لازم است. همچنین باید رباطهای جانبی زانو معاینه شوند.
• انجام Lachman test بعد از رفع یا کاهش درد بیمار باید برای ارزیابی رباط
ACL صورت گیرد به این صورت که فرد روی تخت خوابیده و زانو را در وضعیت خم
شدگی ۲۰ تا ۳۰ درجه قرار می دهیم با دست چپ ران را می گیریم و با دست راست
پشت قسمت فوقانی ساق را به جلو و طرف خود می کشیم. چنانچه در سمت آسیب دیده
مقدار جابجا شده به جلو نسبت به سمت سالم در پای دیگر بیش از ۳ میلی متر
باشد غیر عادی است و نمایانگر آسیب است.
• انجام تست Ant.drawer test بخاطر اسپاسم عضلات پشت ران که تست را متاثر
می کند کمتر قابل اعتماد است. برای انجام تست بیمار به پشت خوابیده و
زانوها را در وضعیت خم شدگی ۹۰ درجه قرار می دهد. معاینه گر جلوی وی نشسته و
با دو دست پشت قسمت زیر زانو را می گیرد و ساق را به سمت خود می کشد و در
آسیب رباط صلیبی قدامی استخوان درشت نی جلو می آید
علل آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی
• ورزشهای پر خطر برای آسیب دیدگی ACL : ورزشهای فوتبال, اسکی, بسکتبال و
بیسبال مسئول ۷۸% از جراحات مرتبط با ورزش رباط صلیبی قدامی هستند.
• جنس : صدمات ورزشی زنان در زمینه پارگی رباط ACL بیشترمی باشند.
• کفش ورزشی : کفش های ورزشی که کناره های آنها سفتتر و محکمتر از وسط کف آنها می باشد بیشتر فرد را مستعد صدمه دیدگی ورزشی می کند.
بررسی تصویربرداری
رادیوگرافی:
• یافته های رادیوگرافیک اغلب منفی است.
• برای بررسی آسیب های همراه با پارگی ACL می توان از نماهای AP, Lateral و merchant و sunrise و Notch view استفاده نمود.
• نمای مایل برای بررسی صفحه استخوان تیبیا مفید است.
• امکان دارد در نمای AP شکستگی همراه با کندگی قسمت خارج کپسول ( Segond fracture ) دیده شود.
این شکستگی یک شاهد بر آسیب کپسول خارجی و یک مدرک غیر مستقیم بر آسیب رباط
صلیبی قدامی است. و در قسمت خارجی صفحه تیبیا اتفاق می افتد درست در
مجاورت خط مفصلی و در خلف توبرکل Gerdy
آرتروگرام:
• این روش تقریباً با MRI جایگزین شده است.
• از این روش برای بررسی پارگی ACL استفاده می شود.
ام آر آی:
• برای تشخیص آسیب های ACL حدود ۹۵% حساسیت دارد. همچنین با آن می توان
کوفتگی های استخوانی را که در ۹۰% از موارد آسیب رباط صلیبی قدامی وجود
دارند تشخیص داد.
درمان
فاز حاد:
چنانچه جراحی لازم باشد معمولاً آنرا ۳ هفته به تاخیر می اندازند تا
التهاب کاهش یافته و از عوارضی مثل خشکی مفصل بدنبال جراحی سریع جلوگیری
شود. باید در این سه هفته عضلات جلو و عقب ران و دامنه حرکتی مفصل زانو
تقویت و زیاد شود که این امر می تواند به کاهش تجمع مایع مفصلی و بدست
آوردن سریع توان عضلانی بعد از عمل کمک کند. برای تصمیم به جراحی توجه به
چند فاکتور مهم است مثل سطح فعالیت ورزشی قبل از صدمه دیدگی , صدمات همراه ,
تمایل برای ادامه همان رشته ورزشی.و میزان شلی مفصل زانو.جراحی می تواند
بصورت ترمیم داخل یا خارج مفصلی رباط صلیبی قدامی باشد, در روش داخل مفصلی
توسط روش آرتروسکوپی رباط پاره شده را بصورت اولیه یا با استفاده از رباط
زیر کشکک ترمیم می کنند. در روش خارج مفصلی هم با استفاده از بخشی از نوار
فیبری خارج ران به نام ایلیو تیبیال تراکت زانو را در سمت خارجی در بیرون
سطح مفصلی پایدار می کنند. انتخاب بین این دو روش بسته به نظر جراح دارد و
امری تخصصی است. درمان غیر جراحی پارگی aclمعمولا برای افراد مسن و آنهایی
که قصد پرداختن به ورزش های شدید و رقابتی را ندارند در نظر گرفته می شود.
فاز بهبودی: سه فاز دارد
• فاز اول : دو هفته اول بعد از جراحی را شامل می شود و هدف در آن رسیدن به
بازشدگی کامل زانو ( Full extension ) و حفظ قدرت عضلانی عضله چهارسر رانی
و کاهش تورم و نیز توانایی خم کردن زانو در حد نود درجه است.
• فاز دوم : هفته سوم تا پنجم بعد از عمل را شامل می شود و هدف در آن حفظ
توانایی باز کردن کامل زانو و افزایش میزان خم شدن زانو به بیش از ۹۰ درجه
تا رسیدن به خم شدگی کامل زانو است.
• فاز سوم : هفته ششم را شامل می گردد و هدف در آن افزایش قدرت و سفتی
عضلانی است و بدنبال این مرحله به آرامی به ورزش باز می گردیم.بدون انجام
تمرینات کافی در دوره بعد از جراحی بازگشت به ورزش به زمانی معادل ۹-۶ ماه
زمان نیاز دارد.
عوارض
• خشکی مفصلی
• ناپایداری مفصل زانو
• دردو محدودیت حرکات مفصل زانو
پیش آگهی
• میزان موفقیت جراحی رباط ACL 95-82% است.
چه ورزشی برای زانو درد خوب است ؟
شنا کردن اولین گزینه پزشکان است.شنا به جز شنای کرال پشت،برای زانوها
بسیار مفید است. علاوه بر شنا میتوان در قسمت کم عمق استخر قرار گرفته و
به مدت ۱۵ دقیقه در مسیر عرض استخر راه رفت.این کار موجب میشود بدون وارد
آمدن فشار بر مفصل زانوی مبتلا به آرتروز، عضلات اطراف زانو تقویت شود تا
وزن اندامهای فوقانی به زانو وارد نیاید.البته امکان این ورزش همیشه مهیا
نیست.دومین گزینه پیادهروی است.پیادهروی فشار زیادی بر زانوها وارد
نمیکند. پیادهروی سریع،اگر قبلا آسیبی در زانوهایتان نداشتهاید،مشکلی
ندارد.اما به زانوهای معیوب آسیب میرساند.دوچرخهسواری نیز بر روی زانوها
فشار زیادی وارد نمیکند.بهطور کلی هرگونه فعالیتی که فشار کمی بر زانوها
وارد کند و یا فعالیتهایی که در آنها شما مجبور نیستید بهسرعت تغییر جهت
بدهید،برای زانوها مشکلساز نیستند.
ورزش هایی که برای شما مضر هستند:
هر ورزشی که مستلزم خمکردن شدید زانوها باشد میتواند به زانو صدمه
بزند.اگر خم کردن بههمراه بلندکردن وزنه باشند،فشار مضاعفی به زانوها وارد
میکند و میتواند به زانو آسیب برساند.با این تعریف فعالیتهای ورزشی که
در آنها خم میشوید یا میپرید،مثل بسکتبال و فوتبال برای زانوها
مضرند.ورزشهایی که در آن حرکتهای خمشدن زانوها و فرودآمدن روی پاها به
دفعات زیاد انجام میشود نیز برای زانوها مضر هستند،تنیس،بدمینتون و فوتبال
از این دسته ورزشها محسوب میشوند.طنابزدن جزء موارد استثنایی است که به
رغم پریدن آسیبی به زانو وارد نمیکند.ورزشهایی که در آنها فرد
میپرد،فرود میآید یا در حال دویدن بهطور ناگهانی تغییر مسیر میدهد،فشار
خیلی زیادی روی زانوها وارد میکند که ممکن است منجر به آسیب به
رباطهای زانو و بهخصوص رباط صلیبی قدامی شوند.حتی مقادیر کم این
فعالیتهای ورزشی نیز میتوانند باعث آسیب به غضروف یا منیسکهای زانو که
از غضروف آن محافظت میکنند، بشود.توجه داشته باشید ورزشکاران حرفهای با
گذراندن دوران بدن سازی و تقویت عضلات پا احتمال آسیب دیدگی را کاهش
میدهند ضمن اینکه قبل از شروع ورزش نیز بدن خود را بطور اصولی و مناسب
گرم میکنند، برای همین است که میزان آسیب در آنها کمتر است، ورزشکاران
آماتوریست که مثلا فوتبال بازی میکنند.
ورزش اختصاصی
با چند ورزش میتوان عضلات زانو را به طور اختصاصی تقویت کرد.یکی از این
ورزشها،این است که روی زمین بنشینند و پای خود را دراز کنند و به حالتی
قرار گیرند که به مفصلشان فشاری وارد نیاید سپس به حالت در جا عضله جلوی
ران خود را منقبض کنند و تا ۱۰ شماره به همین حالت نگه دارند.میتوان برای
مثال،صبح سه بار،ظهر سه بار و شب هم سه بار این کار را انجام دهید. البته
در روزهای ابتدایی بهتر است زیاد به اندامهایشان فشار وارد نیاورید و به
تدریج و به صورت هفتهای یک بار،شدت یا مدت تمرین را به مقدار ۱۰ تا ۲۰
درصد افزایش دهید.این نوع ورزش برای عضله چهار سر ران یا جلوی ران است.برای
پشت ران هم میتوان عضله پشت ران را منقبض کرد و به طور مشابه با تعداد و
مدت گفته شده عمل کرد.
منبع:سایت پزشکان بدون مرز
استئوآرتریت ( Osteoarthritis) بیماری بسیار شایعی است که در تمام مناطق جغرافیایی دیده می شود.نام دیگر این بیماری آرتروز است و بعضی دیگر معتقدند که استئوآرتروز نام بهتری برای این بیماری است. استئوآرتریت یک بیماری تخریبی در مفصل است(تخریب غضروف مفصل)که پیشرونده بوده ولی برخلاف نام آن یک بیماری التهابی(عکس آرتریت روماتویید)نیست.چون التهاب در این بیماری یک عارضه ثانویه است.
دكتر بيژن فروغ استاد دانشگاه ،رئیس بخش بیمارستان فیروزگر و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه،موسس مرکز تحقیقات دانشگاه، عضو انجمن بین المللی درد، عضو انجمن جهانی طب فیزیکی ،عضو انجمن جهانی توانبخشی مغز و اعصاب WFNR،عضو مرکز تحقیقات ضایعات نخاعی ،عضو مرکز تحقیقات دیابت