فيزيوتراپی تنفسی ، روشی جهت بهبود عملكرد ريه
فيزيوتراپي قفسه سينه يا فيزيوتراپي تنفسي عبارت است از
مجموعه روشهايي كه جهت كمك به پاكسازي راههاي هوايي و افزايش عملكرد
دستگاه تنفس در ارتباط با يك بيماري تنفسي انجام ميگيرد.
فيزيوتراپي در
بيماران تنفسي شامل اصلاح الگوي تنفسي، تقويت عضلات سيستم تنفسي، تخليه
ترشحات داخل ريه و مجاري تنفسي، همچنين تحريك رفلكس سرفه و آموزش روشهاي
تنفسي و تمرينات تنفسي است. براي درمان بيماران قلبي بستري شامل بهبودي
وضعيت بيمار و نيز افزايش كارايي سيستم قلبي عروقي است. گاهي اين روش
درماني ممكن است با هدف تصحيح يا پيشگيري از اختلالات وضعيتي (پوسچرال) در
يك بيماري كه فاقد مشكل تنفسي است نيز صورت گيرد (مثلا در موارد اسكوليوز و
مراحل پيشرفت بيماري پاركينسون). انجام فيزيوتراپي تنفسي معمولا بلافاصله
باعث افزايش حجم خلط تخليه شده در بيماران داراي مشكل ريوي ميگردد، ولي با
اين حال دليلي مبني بر اينكه فيزيوتراپي قادر به ايجاد اثري بر روند طبيعي
بيماري داشته باشد، وجود ندارد.
بيماريهايي كه نياز به فيزيوتراپي تنفسي دارند عبارتاند از جراحي در ناحيه قفسه سينه، ضعف در عضلات سيستم تنفسي، شكستگي دندهها، بيماريهاي تنفسي مثل پنوموني يا ذات الريه، آمبولي ريه، آبسه ريه، برونشكتازي، آتلكتازي، برونشيت مزمن، آمـفـيـزم، و آسم و سرطان عناصر تنفسي و نيز بيماريهايي همچون ايسكمي قلبي، ترومبوفلبيت، واريس، و غيره. براي تمامي جراحيها فيزيوتراپي ريه قبل و بعد از عمل جراحي توصيه شدهاست.

اهداف فيزيوتراپی تنفسی عبارتند از:
- بهبود تهويه
- افزايش عملكرد ماهيچههاي تنفسي
- بهبود استقامت فعاليتهاي عمومي
- افزايش تحرك قفسه سينه
- بهبود سرفه
- افزايش تحرك قفسه سينه
- تصحيح الگوي تنفس
- پيشگيري از آتلكتازي
- اصلاح يا پيشگيري از تغيير شكلهاي وضعيتي
روشها و تكنيکهافيزيوتراپي تنفسي داراي اصول و روشهاي خاصي است و با توجه به شرايط بيمار به كار ميرود كه شامل يك يا تركيبي از موارد زير است:
تكنيكهاي دستي شامل :
- پركاشن (Percussion)
- ويبريشن (Vibration)
- شيكينگ (Shaking)
- تكنيكهاي تخليه وضعيتي
- گرفتن سرفه و آموزش آن
- تمرينات تنفسي
- انجام ساكشن
محيطهای درمانی
فيزيوتراپي قفسه سينه در محيطهاي مختلفي انجام ميگيرد كه ميتوان به موارد زير اشاره كرد :
- بخش مراقبتهاي ويژه
- بخش مراقبتهاي پس از جراحي
- مراكز بيماران ريوي سرپايي
- مراكز توانبخشي مراقبتهاي طولاني
- محيط منزل
مانوال تراپی يا درمانهای دستی
مـاسـاژ
عبـارت اسـت از يـك سـري حركات منظم و ريتميك كه توسط فيزيوتراپيست انجام
مـي شـود و بر روي سيستم عصبي عضلاني و گردش خون تأثير مي گذارد.
موارد كاربرد:1- ايجاد آرامش در بدن
2- كاهشچسبندگي
3- كمك به بازگشت خون
4- كاهش درد
5- تخليه ترشحات ريه
6- كاهش اسپاسم
مــانـيـپــولاسـيــون
و مــوبيليـزاسيـون دو شكـل متفاوت از درمانهاي دستي محسوب شده كه
بـطــور شـايـع در درمـان اخـتـلالات عـضـلانـي -اسكلتي مورد استفاده قرار
ميگيرند. تشخيص افتراقي اين دو روش درماني اغلب با استناد به پارامترهاي
بيومكانيكي خاصي نظير حداكثر نيرو، مدت زمان و ميزان جابجايي انجام
ميپذيرد. البته تابحال تحقيقات كمي برروي افتراق دو روش مزبور از نقطه نظر
سازوكارهاي نورولوژيك يا كارآيي باليني صورت گرفته است.
بيماراني كه مشكل ريوي دارند و يا تحت عمل جراحي قرار مي گيرند مي بايد به وسيله تحريك ريه اخلاط را از ريه تخليه نمايد تا دچار مشكل و احيانا عفونت نگردند. براي اين كار روشي در فيزيوتراپي وجود دارد به اين نحو كه زير سر بيمار را تا حدي بلند مي كنند و زير پاي او را تا ارتفاع سي سانتيمتر بالا مي آورند و يك پا را روي پاي ديگر قرار داده و با ماساژ ملايم ريه و ضربه زدن ملايم، به طور متناوب ريه را براي تخليه خلط ياري مي دهند ولي در بيمارستانها غالبا با بلند كردن سر و تنه بيمار و بر پشت او نواختن اين كار را انجام مي دهند كه روش كامل و مناسبي نيست.
دستگاه چست فيزيو كه اخيرا توسط مينو نيري و كامليا علوي اختراع آن به ثبت رسيده است به صورت كمربندي كرست مانند بر دور سينه بيمار قرار مي گيرد و به طور متناوب ماساژ و ضربه ميزند. اجزاي تشكيل دهنده دستگاه عبارتند از: يك منبع انرژي كه ميتواند برق يا باطري باشد، يك تايمر كه تناوب ماساژ و ضربه را تنظيم ميكند، دو چكش ضربه زن، دو ويبريشن و دو توپي گردنده و فنري كه وصل به چكشها است.
پس از آنكه ويبريشن نوبت كاري خود را انجام ميدهد، دو توپي گردنده كه دوكي شكل هستند به گردش در ميآيند و هنگامي كه گردش به نوك توپي ميرسد فنر را با خود ميكشد و هنگامي كه قسمت دوكي شكل گردش را كامل ميكند فنر در حد پيشبيني شده روي دستگاه به دليل آن كه مركز ثقل آزاد است رها ميگردد و چكش ضربه ميزند و با اين عملكرد متناوب، ريه آماده تخليه از اخلاط ميگردد و احتمال عفونت ريه از بين ميرود.
منبع:مهندسی پزشکی
دكتر بيژن فروغ استاد دانشگاه ،رئیس بخش بیمارستان فیروزگر و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه،موسس مرکز تحقیقات دانشگاه، عضو انجمن بین المللی درد، عضو انجمن جهانی طب فیزیکی ،عضو انجمن جهانی توانبخشی مغز و اعصاب WFNR،عضو مرکز تحقیقات ضایعات نخاعی ،عضو مرکز تحقیقات دیابت