منوی غذایی برای بیماران دیابتی
امروزه دیابت همسایه نزدیك زندگی ما شده است و اگر كمی بی‌دقت باشیم، باید تاوان سنگینی بپردازیم و در مقابل با قدری توجه می‌توانیم روزگار را با آسودگی بیشتر بگذرانیم.
«بخورم یا نخورم؟»، «می‌خوام بخورم اما نمی‌دونم چقدر؟» «اصلاً چی بخورم؟» «چی برام خوبه، چی بده؟» «برنج چقدر باید خورد؟» و
اینها و صدها سوال دیگر هر روز در ذهن میلیون‌ها انسان در گوشه و كنار جهان نقش می‌بندد؛ انسان‌هایی كه به دلیل داشتن رژیم غذایی نامناسب، كم تحركی و... در معرض ابتلا به بیماریهای گوناگون و از جمله دیابت هستند.
دكتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران با اشاره به باورهای غلطی كه درباره بیماری دیابت وجود دارد، می‌گوید: برخی والدین زمانی كه متوجه بیماری دیابت فرزندشان می‌شوند، دنبال مقصر می‌گردند و فرزند یا مادر خودشان را گناهكار می‌دانند.
دكتر رجب با اشاره به عامل اصلی ابتلا به دیابت توضیح می‌دهد: تغذیه نامناسب برای افرادی كه مستعد ابتلا به این بیماری هستند، نقش مهم و موثری دارد. از سوی دیگر افرادی كه بدنشان به اندازه كافی انسولین ترشح می‌كند یا فعالیت بدنی مناسبی دارند ممكن است هیچ وقت به دیابت مبتلا نشوند. در واقع علت اصلی بروز دیابت كاهش تولید انسولین یا موثر واقع نشدن انسولین تولید شده در بدن است.
تغذیه سالم، نیاز همه افراد
بارها درباره رعایت رژیم غذایی مناسب صحبت شده است و متخصصان در مورد بیماریهای مختلفی كه بر اثر بی‌توجهی به آن ایجاد می‌شود مثل زخم پای دیابتی تذكر داده‌اند، اما متاسفانه هنوز هم بسیاری از ما این مساله را جدی نمی‌گیریم.
رییس انجمن دیابت با بیان این كه برای پیشگیری از بروز بیماریهای مختلف مانند دیابت و فشارخون و مشكلاتی نظیر افزایش وزن توصیه می‌شود افراد تغذیه سالم و مناسب داشته باشند، می‌گوید: رعایت این مورد برای تمام انسان‌ها لازم است و درباره تغذیه سالم، مخاطب ما فقط افراد دیابتی نیستند. به همین دلیل امروزه تمام پزشكان و كارشناسان تغذیه اعتقاد دارند از زمانی كه كودك متولد می‌شود تا جایی كه امكان دارد نباید در تغذیه او از مواد شیرین و نمك استفاده كرد.
وی تاكید می‌كند، همه مردم می‌دانند غذای سالم چیست، می‌دانند فست فودها برای سلامت مضر است و... اما متاسفانه خلاف این باور عمل می‌كنند، پس باید با تغییر رفتار غذایی به حفظ سلامت خود و خانواده كمك كنیم كه البته این كار صبر و حوصله می‌خواهد. در ضمن افرادی كه در معرض عوامل خطر ابتلا به دیابت هستند، باید بیشتر به این نكته توجه داشته باشند.
به گفته دكتر رجب این موضوع هم مهم است كه همه افراد چه دیابتی و چه سالم باید به اندازه نیازشان غذا بخورند؛ این نیازها بر اساس موارد مختلفی مانند فعالیت روزانه، سن، وزن و... تعریف می‌شود. به عنوان مثال در روزهای تعطیل كه فعالیت جسمی‌كاهش می‌یابد، باید تغذیه هم متناسب با آن تغییر كند.
همه چیز بخوریم، اما در حد تعادل
اما شاید شما هم شنیده باشید كه گروهی می‌گویند دیابتی‌ها باید كمتر از غذاهای حاوی نشاسته استفاده كنند. در واقع اغلب ما چنین تصور می‌كنیم كه تغذیه برای دیابتی‌ها به معنای نخوردن و كم خوردن است.
به گفته رییس انجمن دیابت ایران، اگر قند خون فرد دیابتی در حد طبیعی یا نزدیك به آن كنترل شود، حتی مصرف مواد قندی ساده هم كاملاً ممنوع نمی‌شود و فقط آن را محدود (روزانه تا 20 گرم همراه با غذاهای دیگر) می‌كنیم، اما برای كسانی كه قند خونشان كنترل نشده است، ممنوعیت كامل مصرف قند را داریم.
وی تاكید می‌كند: افرادی كه قند خونشان در حد طبیعی كنترل می‌شود نیز نباید در مصرف مواد قندی افراط كنند. این افراد می‌توانند همراه با سایر غذاها مانند چاشنی غذا از قند و شكر استفاده كنند.
خیلی از افراد بر این باورند كه مصرف میوه و سبزیجات به هر مقدار مشكلی ایجاد نمی‌كند و به هر اندازه‌ای می‌توان از آنها استفاده كرد.
رییس انجمن دیابت با بیان این كه هیچ یك از مواد غذایی را نباید بیش از حد مصرف كرد، می‌گوید: آب یكی از بی‌ضررترین مواد موجود در طبیعت است، اما مصرف اضافه آن هم مشكل‌ساز خواهد شد. بنابراین همیشه توصیه می‌شود افراد به اندازه نیازشان از هر ماده غذایی بخورند و نه بیشتر از آن.
تعداد وعده‌های غذایی مهم است
تغذیه روزانه باید با شیوه درمان فرد دیابتی هماهنگ باشد،: اگر قند خون فردی بدون دارو كنترل می‌شود، بهتر است به جای سه وعده، پنج تا هفت وعده غذا بخورد، چرا كه هر چه دفعات خوردن غذا بیشتر باشد، سرعت افزایش قند خون كمتر می‌شود.
در مورد بیمارانی كه از داروهای خوراكی استفاده می‌كنند، در این مورد باید به نوع داروی مصرفی توجه داشت؛ چرا كه برخی از این داروها میزان انسولین را افزایش نمی‌دهند، در این موارد مصرف غذای روزانه در پنج تا شش وعده مناسب است، اما افرادی كه از قرص‌هایی استفاده می‌كنند كه باعث افزایش انسولین می‌شود، باید به دفعات و ساعات غذا خوردن دقت بیشتری داشته باشند، چرا كه اگر غذا بموقع مصرف نشود، ممكن است با افت قند خون روبه‌رو شوند.
به گفته رییس انجمن دیابت، كسانی كه به دیابت «نوع 2» مبتلا هستند، علاوه بر اینكه فاصله وعده‌های غذایی را حفظ می‌كنند، می‌توانند میان وعده‌ها را در حجمی‌نزدیك به میزان غذای اصلی مصرف كنند؛ مثلاً اگر وعده اصلی چهار واحد است، میان وعده می‌تواند دو واحد باشد.
به گفته وی، صرف غذا در ساعات منظم بخصوص برای كسانی كه از قرص‌های پایین‌آورنده قند خون استفاده می‌كنند، می‌تواند از افت شدید قند خون جلوگیری كند.
دكتر رجب با اشاره به كسانی كه از انسولین استفاده می‌كنند، می‌افزاید: تغذیه این افراد هر چه طبق برنامه و منظم‌تر باشد، در كنترل قند موثرتر است. البته كسانی كه یك یا دو بار در روز انسولین تزریق می‌كنند، باید مقدار مشخصی غذا را در زمان خاص بخورند. اما كسانی كه تعداد دفعات تزریق انسولینشان بیش از سه بار در روز است، خودشان می‌توانند مقدار و ساعت خوردن غذا را تنظیم كنند؛ چرا كه مقدار انسولین تزریق شده بر اساس میزان غذا یا قند خون می‌تواند تغییر كند.
مواد غذایی رژیمی نخوریم
امروزه در بازار انواع مختلف مواد غذایی مخصوص افراد دیابتی وجود دارد. اما آیا واقعاً بیمار مبتلا به دیابت به این نوع مواد غذایی احتیاج دارد؟
دكتر رجب با تاكید بر اینكه فرد دیابتی به غذاهای رژیمی نیاز ندارد، یادآور می‌شود: استفاده از غذاهای رژیمی بتدریج باعث خوردن بیش از حد این مواد می‌شود و فرد به این نكته توجه نمی‌كند كه این مواد كالری دارد و اگر باعث افزایش قند خون نشود، حتما چاق كننده است. این رژیم یعنی قرار گرفتن در یك چرخه معیوب، چون كسی كه وزنش افزایش یابد، قندش از كنترل خارج می‌شود.
دكتر بيژن فروغ استاد دانشگاه ،رئیس بخش بیمارستان فیروزگر و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه،موسس مرکز تحقیقات دانشگاه، عضو انجمن بین المللی درد، عضو انجمن جهانی طب فیزیکی ،عضو انجمن جهانی توانبخشی مغز و اعصاب WFNR،عضو مرکز تحقیقات ضایعات نخاعی ،عضو مرکز تحقیقات دیابت