فتق دیسک کمر

شرح بیماری

پارگی‌ و بیرون‌زدگی‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ در اثر از هم‌ گسیختگی‌ ناگهانی‌ یا تدریجی‌ رباطها و بافتهای‌ حمایتی‌ اطراف‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ (بالشتک‌هایی‌ که‌ مهره‌های‌ستون فقرات را از هم‌ جدا می‌کنند) ایجاد می‌شود. دیسک‌های‌ بین‌مهره‌های‌ گردن‌ یا کمر بیشتر از سایر جاهای‌ ستون‌ فقرات‌ دچار این‌ مشکل‌ می‌شوند. جابجایی جسم صفحه‌ای بین مهره‌ای ممکن است به صورت پرولاپس، فتق، پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک بروز کند. این واژه‌های متغیر بیانگر از دست دادن تمامیت دیسک بین دو مهره است. صدمات ستون فقرات، مهره‌های ناحیه سینه‌ای که کمترین آسیب پذیری را دارد، به نظر می‌رسد که بر اثر نیروهای حاصل از جاذبه صفحات مهره‌های کمری در قیاس با صفحات گردنی دچار پارگی می‌شوند.

علل بیماری

ضعیف‌ شدن‌ و پارگی‌ بافت‌ دیسک‌، باعث‌ وارد آمدن‌ فشار به‌ رشته‌های‌ عصبی‌ عبوری‌ از درون‌ کانال‌ ستون‌ فقرات‌ می‌شود. این‌ از هم‌ گسیختگی‌ بافت‌ دیسکی‌ در اثر آسیب‌ ناگهانی‌ یا استرس‌ مزمن‌ مثلاً به‌ علت‌ بلندکردن‌ مدام‌ اشیای‌ سنگین‌ یا چاقی، به‌ وجود می‌آید. فتق صفحه مهره‌ای ناشی از خم شدن از کمر بدون جمع کردن زانوها و اجرای حرکات چرخشی می‌باشد، چون فشار زیادی را بر صفحه بین مهره‌ای وارد می‌آورد. فشار مکرر به شکل فزاینده‌ای مقاومت صفحه را تضعیف نموده و موجب بیرون‌زدگی و فتق آن می‌شود. عوامل خطرآفرین شامل کار شدید جسمی، ورزش سخت یا توان فرسا، عضلات ضعیف شکمی و پشت، وزنه‌برداری‌، عدم‌ آمادگی‌ جسمانی‌ و پیچش‌ ناگهانی‌ و شدید بدن‌ یا پرش‌ از ارتفاع‌ زیاد است. برای پیشگیری‌، اشیاء را با روش‌ درست‌ بلند کنید و برای‌ حفظ‌ توان‌ و قدرت‌ عضلانی‌ مناسب‌، مرتباً ورزش‌ کنید.

علایم بالینی

علائم پارگی صفحه بین مهره‌ای کمری

علائم بیرون‌ زدن‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ در قسمت‌ تحتانی‌ کمر و یا پارگی صفحه بین مهره‌ای کمری شامل موارد زیر است:

• درد نواحی تحتانی‌تر پشت (کمر) که به خلف رانها و قسمت‌ پشت‌ باسن‌، ران‌، ساق‌ پا، یا پا انتشار دارد. (درد سیاتیک) و معمولا در اثر حرکت شدیدتر می‌شود.
• گرفتگی عضلات
• تشدید درد بر اثر کشیدگی و فشار (حرکت‌، سرفه‌، عطسه‌، بلندکردن‌ اشیاء، یا زور زدن‌ و دفع مدفوع ، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا).
• از بین رفتن رفلکس‌های عمیق تاندون.
• حساسیت شدید در ناحیه توزیع ریشه‌های عصب تحت تاثیر.
• از دست‌ دادن‌ اختیار ادرار و مدفوع ، فلج و تحلیل‌ رفتن‌ و ضعف‌ عضلات‌ از عوارض‌ احتمالی‌ بیماری هست.

علایم پارگی صفحه بین مهره‌ای گردن

در صورت‌ بیرون‌ زدن‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ در گردن ‌علائم زیر بروز می‌کند:

• درد در گردن‌، شانه‌، یا در مسیر بازو به‌ سمت‌ دست که این درد با حرکت‌ بدتر می‌شود.
• ضعف‌، بی‌حسی‌، یا تحلیل‌ رفتن‌ عضلات‌ دست‌ (اندام‌ فوقانی‌)
• سفتی گردن: حرکت گردن یا پشت برای مصدوم بسیار دشوار است و یا اصلا قادر به این کار نیست.

تشخیص

اقداماتی‌ که‌ برای‌ تأیید تشخیص‌ انجام‌ می‌شوند ممکن‌ است‌ شامل‌ موارد زیر باشند:

• عکسبرداری‌ از گردن‌ یا قسمت‌ پایینی‌ ستون‌ مهره‌ای‌ به‌ کمک‌ اشعه‌ ایکس‌، از جمله‌ انجام‌ میلوگرام‌ (تزریق‌ ماده‌ رنگی‌ در مایع‌ اطراف‌ ستون‌ مهره‌ای‌ که‌ به‌ هنگام‌ عکسبرداری‌ با اشعه‌ ایکس‌ به‌ راحتی‌ دیده‌ می‌شود)
• دیسکوگرافی‌ (تزریق‌ ماده‌ رنگی‌ درون‌ دیسک‌)
• سی‌تی‌اسکن
• ام آر آی MRI

درمان

• #استراحت در بستر به‌ هنگام‌ مرحله‌ حاد بیماری،‌ حداقل‌ 2 هفته‌ در رختخواب‌ استراحت‌ کنید. فعالیتهای‌ طبیعی‌ خود را با رو به‌ بهبود گذاشتن‌ علایم‌ مجدداً آغاز کنید. استراحت‌ طولانی ‌مدت‌ در رختخواب‌ به‌ هیچ‌ عنوان‌ توصیه‌ نمی‌شود. در بسیاری‌ از موارد، خود به‌ خود بهبود می‌یابد. از دراز کشیدن به صورت دمر و خوابیدن با بالشهای بزرگ و ضخیم همیشه باید اجتناب نمود. مصدوم را در یک سطح صاف و محکم در راحت ترین وضعیت ممکن بخوابانید.

• در 72 ساعت‌ اول‌ و گاهی‌ نیز در ادامه‌، کیسه‌ یخ‌ روی‌ ناحیه‌ دردناک‌ قرار دهید (در صورت‌ مؤثر بودن‌). یخ موضعی برای کاهش درد و گرفتگی استفاده می‌شود).
• وارد آوردن‌ کشش‌ در منزل‌ یا در بیمارستان‌ (گاهی‌ توصیه‌ می‌شود). استفاده از کشش متناسب (5 الی 8 پوند ووزنه) جهت تسکین درد در فتق صفحات بین مهره‌ای گردن.
• بازتوانی‌ برای‌ تقویت‌ عضلات.‌ اجرای نرمشهای انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روشهای کاهش تنش نیز سودمند است.
• روان درمانی یا مشاوره‌ برای‌ فراگیری‌ روش‌های‌ مقابله‌ با درد مداوم‌ و کلافگی‌
• #حرارت درمانی عمقی ماورای صوتی و بکارگیری حرارت موضعی مرطوب. به‌ جای‌ این‌ کار می‌توانید از لامپ‌ گرمایی‌، دوش‌ یا حمام‌ آب‌ داغ‌، کمپرس‌ آب‌ داغ‌، یا صفحات‌ گرم‌کننده‌ برای‌ تخفیف‌ درد استفاده‌ کنید.

1. استفاده از جورابهای ضد واریس و خمش و واشدگی متناسب پا به منظور پیشگیری از ترومبوفلبیت حائز اهمیت می‌باشد.

داروها

1. تجویز داروهای ضد التهابداروهای‌ ضدالتهابی‌ غیراستروییدی‌ برای‌ کاهش‌ التهاب‌ اطراف‌ پارگی‌ دیسک‌ برای‌ موارد خفیف‌ می‌توان‌ از استامینوفن یا ایبوبروفن استفاده‌ کرد. ، شل کننده عضلانی مثل‌ دیازپام یا متوکاربامول (رباکسین‌)و مسکنها.
2. گاهی مصرف مخدرها.

• مسهل‌ها یا نرم‌کننده‌های‌ مدفوع‌ برای‌ پیشگیری‌ از یبوست

تدابیر جراحی

انجام‌ عمل‌ جراحی‌ برای‌ آزاد ساختن‌ رشته‌های‌ عصب‌ از فشار وارده‌ به‌ آنها،در صورتی که استراحت‌ در رختخواب‌ فایده‌ای‌ در رفع‌ علایم‌ نداشته‌ باشد، ممکن است لازم شود. در صورت‌ لزوم‌، می‌توان‌ بیرون‌زدگی‌ دیسک‌ بین‌ مهره‌ای‌ را با عمل‌ جراحی‌ معالجه‌ کرد.

لامینکتومی Laminectomy

برداشتن قوس خلفی مهره از طریق جراحی، برهنه کردن طناب نخاعی برای برداشت قسمتی از هسته پالیبس که از فتق دیسک بین مهره‌ای بیرون زده یا پاره شده است.

جوش خوردن نخاعی

قرار دادن یک گرافت استخوانی در فضای بین دیسکی که رشد کرده و دو مهره را به هم جوش می‌دهد و سپس آنها را بی‌حرکت می‌کند. جایی که یک دیسک برداشته می‌شود، در بین جسم مهره‌ای ممکن است ورقه‌های استخوانی قرار داده شوند. گرافت استخوانی ممکن است از بانک استخوان یا ناحیه‌ای از استخوان خار خاصره بیمار گرفته شود. ممکن است جراحی قدامی یا خلفی باشد.

جراحی میکروسکوپی

جراحی میکروسکوپی، جهت برداشتن دیسکهای پاره شده موجب ضربه کمتر شده و تمامیت بافتی را نگه می‌دارد.


منبع:دانش

فتق دیسک کمر؛ علل و راه حل

همه ما یک بار در زندگی‌مان درد کمر را تجربه کرده‌ایم. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد. این درد بسیار آزاردهنده است و گاهی مدت‌ها طول می‌کشد. یکی از دردهای شایع کمر فتق‌ دیسک‌ کمر است...

 

 گاهی بیماری آنقدر شدید و دردناک می‌شود که روند زندگی انسان مختل و امکان حرکت از او گرفته می‌شود و حتی به جراحی هم نیاز پیدا می‌کند. دکتر سیدمصطفی سادات، جراح ارتوپد، فلوشیپ ستون فقرات و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در‌این‌باره بیشتر توضیح می‌دهند.

سلامت: آقای دکتر! فتق دیسک‌ بین مهره‌ها چه زمانی ایجاد می‌شود؟

دیسک بین‌مهره‌ای یک ماده ژلاتینی نسبتا نرم است که فشارهای وارد شده روی مهره‌ها را به طور یکنواخت پخش و حرکت مهره‌ها را روی یکدیگر آسان می‌کند و باعث خم و راست شدن یا چرخش کمر می‌شود. یک حرکت ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین ممکن است باعث آسیب به این ناحیه و فتق دیسک بین مهره‌ای شود. فتق اغلب به طرف پشت یا چپ و راست اتفاق می‌افتد و باعث انتشار درد به پای همان طرف یا طرف مقابل می‌شود ولی معمولا درد در همان طرف که فتق رخ داده متمرکز می‌شود.

سلامت: این عارضه معمولا خود را با چه علایمی نشان می‌دهد؟

علایم به شدت آسیب وارده به مهره و فشار روی عصب مربوطه بستگی دارد. مثلا اگر صدمه بین مهره 4 و 5 کمری باشد، فشار روی ریشه پنجم کمری بیشتر است. فشار در این قسمت باعث می‌شود حرکت شست پا به طرف بالا مختل شود و درد از طرف کمر به طرف ساق پا انتشار پیدا کند. شایع‌ترین علامت فتق دیسک‌کمر درد پا و ساق است و پزشک با توجه به علایم بیمار و درد متوجه می‌شود کدام مهره آسیب‌ دیده است.

سلامت: چه عواملی باعث ایجاد فتق بین مهره‌های کمری می‌شود؟

فتق دیسک بین مهره‌ای در جوانان، ورزشکاران یا افرادی که کارهای سنگین انجام می‌دهند بیشتر دیده می‌شود اما به طور کلی ما در حرکات روزانه‌مان همیشه در حال خم شدن هستیم. بیشتر مشاغل از قبیل دندان‌پزشکان، مکانیک‌ها، کارگران ساختمان و تایپیست‌ها در حالت خمیده کار می‌کنند پس فشار بین مهره‌ها زیاد است، حرکات ناگهانی هم در ورزش‌هایی مثل کشتی و وزنه‌برداری باعث پارگی دیسک بین‌مهره‌ای می‌شود.

دیسک بین مهره‌ای در حالت عادی هم شاید رخ بدهد زیرا به مرور زمان ماده ژلاتینی، قوام خود را از دست می‌دهد یا در اثر عوامل مختلف ساییده و فرسوده می‌شود. به‌تدریج با افزایش سن آرتروز نیز اضافه می‌شود. عدم فعالیت بدنی هم عامل دیگری است که می‌تواند روی دیسک و ریشه‌های عصبی فشار وارد کند.

سلامت: چگونه می‌توان فشار روی دیسک و ریشه‌های عصبی را کم کرد؟

همه دردها به علت دیسک کمر نیست. بسیاری از دردها به علت ضعف عضلات است. از آنجا که بسیاری از افراد جامعه ما دچار اضافه‌وزن هستند بیشتر دچار مشکلات عضلانی در ناحیه کمر می‌شوند به‌خصوص در خانم‌ها درد کمر به صورت شایع‌تری دیده می‌شود. اغلب خانم‌ها بعد از زایمان دچار اضافه‌وزن و بزرگی شکم می‌شوند. همان‌طور که می‌دانیم شکم نقش حمایت‌‌کننده‌ای روی ستون مهره‌ها دارد. وقتی شکم ضعیف است فشار روی مهره‌ها بیشتر می‌شود. خیلی مواقع دردهای ناحیه کمر حتی نیاز به یک عکس ساده هم ندارند. اگر چه در کشور ما خدمات پزشکی بسیار سهل‌الوصول است و بیماران هنگام مراجعه به مطب چند عکس و آزمایش با خود همراه دارند اما واقعا این کارها لازم نیست و فقط با تمرین‌های کششی ساده و نرمش می‌توانند به راحتی درد را برطرف کنند.

سلامت: تمرین‌های کششی چگونه باید انجام شوند؟

دیسک‌های بین مهره‌ای در طول روز آب از دست می‌دهند و اگر قد انسان‌ها را به صورت میلی‌متری هنگام صبح و عصر اندازه بگیریم، متوجه می‌شویم قد آنها هنگام غروب چند میلی‌متر تا یک سانتی‌متر کاهش پیدا کرده است، پس دیسک بین مهره‌ای تحت فشار قرار می‌گیرد. برای کاستن فشار می‌توانیم از یک میله بارفیکس ساده استفاده و عادت کنیم روزانه هنگام صبح، ظهر و شب هر بار به تعداد 10 بار بارفیکس برویم و هر بار 5 ثانیه به بدن کشش دهیم. هنگام بارفیکس لازم نیست فشار زیادی به خودمان وارد کنیم و فقط آویزان شدن کافی است. سایر ورزش‌ها نیز می‌تواند بسیار مفید باشد از قبیل پیاده‌روی، نرمش یا هفته‌ای 3 بار استخر رفتن و سایر حرکات بدنی که باعث تقویت عضلات و کاهش وزن می‌شود.

سلامت: و چطور درمان می‌شوند؟

اگر بیمار علایم عصبی واضحی ندارد و اختلال‌های انگشتان حرکتی پا و مشکلات اسفنکتری و ادراری هم ندارد بیمار اورژانسی نیست و درمان بسیار راحت است و شامل تمرین‌های کششی یا بستن کمربندهای مخصوص است تا بتوان کشش لازم را در ناحیه کمر ایجاد کرد.

داروهای مسکن و کورتونی هم تجویز می‌شود ولی بیماران باید به طور مرتب کنترل شوند تا مطمئن شویم بیماری پیشرفت نمی‌کند. گاهی لازم است بیماران استراحت کنند. استراحت بیمار تا زمانی است که التهاب برطرف شود. فشار دیسک به عصب باعث تورم عصب می‌شود و التهاب ایجاد می‌کند. برای کاهش التهاب توصیه می‌شود بیمار به مدت 48 تا 72 ساعت یا حداکثر 7 تا 10 روز همراه با تمرینات کششی استراحت کند ولی استراحت طولانی‌مدت را به هیچ‌وجه توصیه نمی‌کنیم چون باعث ضعف عضلات می‌شود. در صورت فشار روی ریشه عصب و پیشرفت بیماری، شاید عمل جراحی لازم نشود ولی ما جراحان تا جایی که ممکن است سعی می‌کنیم از عمل جراحی اجتناب کنیم.

سلامت: اگر بیمار به موقع برای درمان اقدام نکند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

در صورتی که بیمار به موقع برای درمان اقدام نکند حتی در صورت عمل جراحی ممکن است نتیجه مطلوبی حاصل نشود و متاسفانه مشکلات ادراری و اسفنکتری برایش به وجود آید. این مرحله از بیماری معمولا علامت خوبی نیست و به‌تدریج پاها ضعیف می‌شوند و شاید هیچ موقع حالت طبیعی و اولیه خود را پیدا نکنند.

سلامت: در پایان اگر توصیه‌ای دارید بفرمایید.

هر درد کمری به معنای فتق دیسک کمر نیست و هر فتق دیسک کمری نیاز به عمل جراحی ندارد. عمل جراحی آخرین مرحله درمانی است. بسیاری از افراد جامعه از درد کمر رنج می‌برند. برای تشخیص دردهای کمر لازم است یک گروه شامل جراحان ارتوپد، مغز و اعصاب، روان‌پزشک و مددکار اجتماعی با هم کار کنند. خیلی از مواقع مسایل اجتماعی، عصبی و روانی در پیدایش درد دخیل هستند و همیشه باید این مسایل را مدنظر قرار دهیم.




منبع:سیمرغ